Hoe raak je betrokken bij het redden van vluchtelingen voor de Tweede Wereldoorlog. Kontakten, doorzettingsvermogen en sympathie zijn sleutelwoorden uit het leven van Sir Nicholas Winton die, geboren in 1909 in Londen, zijn school niet afmakend kwam te werken bij investeringsbanken in Londen, Hamburg, Berlijn en Parijs. Zijn beste vriend was Martin Blake, die hem in 1938, in plaats van een reisje naar de Alpen, overhaalde om met hem mee te gaan naar Praag. Daar kwam hij in hotel Alcron in contact met het British Committee for Refugees en Doreen Warriner in het bijzonder. Zij was erg begaan met het lot van politieke vluchtelingen in Praag, maar vertelde Winton dat ook kinderen gevaar liepen. Kon hij niet iets doen?! Nicholas Winton ging aan de slag..
Na een ontmoeting met Trevor Chadwick, een Britse leraar die, na eerdere ervaringen met kindvluchtelingen uit Tsjecho-Slowakije, besloot terug te keren naar het land en zich volledig te wijden aan het redden van hen, werd een kleine, oorspronkelijk onofficiële kinderafdeling van het British Committee for Refugees opgericht in een van de hotels van Praag, met Chadwick als hoofd, terwijl Sir Nicholas zou proberen zijn contacten in Groot-Brittannië te gebruiken om de zaak met de autoriteiten te regelen. Tijdens zijn verblijf in Praag hielp hij echter ook bij het samenstellen van een lijst van kinderen. Hierbij moest hij weerstand bieden aan pogingen van wanhopige ouders die al snel van het initiatief hoorden en hem probeerden te overtuigen, bijvoorbeeld met kratten Pilsner-bier.
Hulp uit politieke hoek
In Groot-Brittannië hoorde Nicholas Winton van een maatregel die na de Kristallnacht door het Lagerhuis was aangenomen om mensen onder de 17 jaar toe te staan het land binnen te komen als ze onderdak kregen en een borg van £ 50 voor elk van hen om de repatriëring te dekken, wat in die tijd een behoorlijk bedrag was (en de vergoeding voor volwassenen was zelfs nog veel hoger). In het kader van deze maatregel nam Groot-Brittannië in de maanden die volgden duizenden voornamelijk Joodse kinderen op uit Duitsland, Oostenrijk, Tsjecho-Slowakije, Polen en de Vrije Stad Danzig. Via het ministerie van Binnenlandse Zaken kwam Sir Nicholas erachter dat als hij aan deze voorwaarden voldeed, “hij zoveel kinderen kon meenemen als hij wilde” en niet zou worden gehinderd in zijn initiatief.
Ellende
Hij rapporteerde begin 1939 dat veel van de Tsjechische weeskinderen al drie maanden in ‘vochtige, overbevolkte en onhygiënische kampen’ hadden doorgebracht en dat degenen buiten de kampen ‘er nog slechter aan toe waren…In sommige gevallen werden moeders gedwongen de prostitutie in te gaan in een wanhopige poging om geld te krijgen om hun kinderen te oeden…Het wordt steeds erger.”
Garantstelling
“We hebben nooit zoveel garantstellers gehad als we hadden gewild, maar het ging vrij snel,” vertelde Winton in een interview. “Toen we erin slaagden een garantsteller te vinden voor een voldoende aantal mensen, hebben we de documenten verwerkt en naar Praag gestuurd. In Praag regelden ze de treinen, begeleiding en financiële zaken, regelden ze het met de ouders en hoe ze de kinderen naar de trein konden krijgen”, zegt Sir Nicholas over de voorbereiding van evacuatietreinen, bekend als Kindertransporten, die door Duitsland naar Hoek van Holland in Nederland gingen, vanwaar de kinderen met hun escorte naar Groot-Brittannië voeren en weer per trein aankwamen op station Liverpool Street in Londen. Het Praagse kantoor van Chadwick, dat te maken had met de selectie van kinderen en hun ouders, werkte samen met de autoriteiten, waarbij ook vervalste documenten, steekpenningen en chantage werden ingezet. Het kon gebeuren dat Sir Nicholas slechts twee dagen voor het vertrek van een transport van zijn Praagse collega’s vernam dat “het nodig was om nog eens 1.000 pond te sturen, wat een aanzienlijk bedrag was (vandaag zou het ongeveer 56.000 euro zijn)”, dat hij onmiddellijk moest krijgen, omdat “de actie eenvoudigweg niet kon worden gestopt”.
Vijf maanden
Tussen 14 maart en 2 augustus 1939 vertrokken 669 kinderen in treinen vanuit Praag naar Engeland. De meeste van hen waren Joods. Een laatste groep van 250 kinderen haalde het niet. Hun trein zou op 1 september 1939 vertrekken, de dag dat de Tweede Wereldoorlog uitbrak. Vrijwel alle kinderen uit de laatste trein werden tijdens de oorlog vermoord.
Herinnering
In 2023 kwam een film over het leven van Sir Nicholas Winton uit.
Op het hoofdstation in Praag staat een gedenkteken
Aan de Koningin Emma Boulevard in Hoek van Holland staat een gedenkteken voor de kinderen die vanuit hier in 1938 en 1939 het Kanaal overstaken naar de veiligheid van Engeland.
Bronnen:
Kindertransporten 1938-1939, V.K. Fast, Amersfoort, 2016.
Schrijven en geschiedenis 
Plaats een reactie